Τα τελευταία  χρόνια έχουν υπάρξει μαρτυρίες στο Σύλλογό μας από κατοίκους  στην περιοχή του Αμβρακικού κόλπου  για την εμφάνιση Μυοκάστορα (επιστημονικό όνομα Myocastor coypus) ενός  εξαιρετικά επικίνδυνου φαινόμενου  που μπορεί να αποβεί καταστροφικό.

Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι μετά από συζητήσεις που κάναμε με κατοίκους της περιοχής διαπιστώσαμε ότι υπάρχει μια σύγχυση του μυοκάστορα (Myocastor coypus) με τη βίδρα (Lutra lutra) κι ’αυτό λόγω της ομοιότητας των δυο ζώων. Γι’ αυτό το λόγο θεωρούμε σκόπιμο να αναφέρουμε καταρχάς τις διαφορές τους.

Η βίδρα (Lutra lutra): Η ενυδρίδα ή βίδρα, όπως είναι πιο γνωστή, είναι  συνηθισμένο θηλαστικό για τη χώρα μας. Ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τις νυφίτσες και τα κουνάβια για το λόγο αυτόν μοιάζουν μεταξύ τους. Είναι υδρόβια ζώα. Μπορούν να κολυμπήσουν κάτω από το νερό για εκατοντάδες μέτρα. Τρέφονται με ψάρια σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% αλλά και αμφίβια, ερπετά(νερόφιδα), ασπόνδυλα (κυρίως καβούρια), πουλιά και μικρά θηλαστικά. Γεννούν, συνήθως την άνοιξη, 2-3 μικρά το έτος, τα οποία τον πρώτο χρόνο εξαρτώνται από την μητέρα τους.  Χρησιμοποιεί πολλά καταφύγια για ανάπαυση και αναπαραγωγή τα οποία είναι είτε ανοικτά, σε ήσυχες τοποθεσίες ανάμεσα σε βράχια με πυκνή παρυδάτια δενδρώδη και θαμνώδη βλάστηση ή καλαμιώνες, είτε σε κοιλότητες που σκάβει κάτω από το έδαφος.

Οι ελληνικοί πληθυσμοί βίδρας είναι πολύ σημαντικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς οι πληθυσμοί της στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη έχουν υποστεί μεγάλη μείωση. Η εμφάνιση λοιπόν της Βίδρας (η οποία δεν επιβιώνει σε βρώμικα και μολυσμένα νερά) στον Αμβρακικό Κόλπο είναι μια απόδειξη ότι υπάρχει ζωή ακόμα και δεν είναι αργά για την σωτηρία του. Οπότε δεν αποτελεί ανησυχία.
Πως θα την αναγνωρίσουμε: Έχουν λεπτό κορμό (μήκους 55-85 εκ.), μακρύ λαιμό, μακριά ουρά (35-55 εκ.), μικρά αυτιά και κοντά πόδια. Πολλές φορές στέκονται στα δύο πίσω πόδια. Η γούνα τους είναι χρώματος σκούρο καφέ στην πλάτη, πιο ανοιχτόχρωμη κάτω, ενώ στα μάγουλα και στο λαιμό είναι άσπρη.

Ο Μυοκάστορας (Μyοcastοr cοypus): Ο Μυοκάστορας  ή μυοπόταμος είναι τρωκτικό της οικογένειας των μυοκαστοριδών. Ζεί από  τρία έως πέντε έτη και διακρίνεται για την μεγάλη του αναπαραγωγική ικανότητα, καθόσον μπορεί να ζευγαρώσει από την ηλικία των 4 μηνών ενώ το θηλυκό γεννά τρεις φορές το χρόνο πέντε νεογνά και κοντά στη σπονδυλική στήλη του υπάρχουν πέντε ή έξι ζευγάρια μαστών.

Ζει στις όχθες ποταμών και λιμνών, σε κανάλια, σε υγροτόπους και σε έλη γλυκού, υφάλμυρου αλλά και αλμυρού νερού σπανιότερα. Είναι πολύ καλός κολυμβητής, αλλά κινείται με άνεση και στην ξηρά. Αναζητεί την τροφή του κυρίως το βράδυ, ενώ την ημέρα αναπαύεται σε λαγούμια. Κάθε μυοκάστορας χρειάζεται ημερησίως τροφή ίση με το 25% του βάρους του. Βαθμιαία καταστρέφει ολοσχερώς τα ενδιαιτήματα άλλων ζώων, την υδρόβια βλάστηση, τη χλωρίδα του έλους, διαβρώνει και τελικά καταστρέφει αρδευτικά συστήματα, αποστραγγιστικά έργα, αναχώματα ποταμών και λιμνών. Τρέφεται επίσης σε αγροτικές καλλιέργειες, όπως καλαμποκιού, ρυζιού, λαχανικών, σιταριού, κριθαριού, που τις καταστρέφει, αλλά και με αυγά πουλιών που βρίσκει στις φωλιές τους. Τελικά, καταστρέφει τη χλωρίδα της περιοχής, εκτοπίζει τη ντόπια πανίδα, διαταράσσοντας την ισορροπία των οικοσυστημάτων και υποβαθμίζει δραματικά την οικονομική και περιβαλλοντική αξία των περιοχών στις οποίες εμφανίζεται.
Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Έχει μήκος σώματος 40-60 εκατοστά, ουράς 30-45 εκατοστά και ζυγίζουν συνήθως 6-9 κιλά. Τα πίσω πόδια του είναι μακρύτερα από τα μπροστινά και καταλήγουν σε 5 δάχτυλα, τα 4 από τα οποία είναι ενωμένα με νηκτική μεμβράνη. Οι κοπτήρες του έχουν ζωηρό πορτοκαλί χρώμα. Η γούνα του αποτελείται από κοντό απαλό τρίχωμα γκριζωπού χρώματος, που είναι πιο πυκνό κοιλιακά και φέρει διάσπαρτες πολυάριθμες, μακριές, μεταξοειδείς, καστανοκόκκινες ή καστανόξανθες τρίχες.

Το τρωκτικό αυτό εκτρεφόταν σε μεγάλη κλίμακα κατά το παρελθόν, κυρίως στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, για την πολύτιμη γούνα του. Σε ορισμένες περιοχές, ωστόσο, ορισμένα ζώα διέφυγαν της αιχμαλωσίας ή απελευθερώθηκαν όταν η σχετική ζήτηση περιορίστηκε και πολλοί εκτροφείς άφησαν απλά ελεύθερα τα ζώα με αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό τους σε παρυδάτιες περιοχές και την πρόκληση μεγάλων καταστροφών.
Σήμερα το πρόβλημα της εισαγωγής του ξένου αυτού τρωκτικού στα Ελληνικά οικοσυστήματα γίνεται όλο και πιο έντονο, καθώς κατατρώει τη χλωρίδα των υδροβιότοπων που ζει, χωρίς να έχει φυσικούς εχθρούς. Δεν μένει όμως εκεί. Επιτίθεται και εξαφανίζει τις καλλιέργειες των γεωργών και η εξάπλωση του καθώς και οι καταστροφικές συνέπειες αυτής, ανησυχούν έντονα τους επιστήμονες της χώρας μας.

Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να τονίσουμε τα σοβαρά προβλήματα που προκαλεί το συγκεκριμένο είδος τη γειτονική Ιταλία αφού ο μυοκάστορας αποτελεί το μεγαλύτερο οικολογικό πρόβλημα όλης της πεδιάδας του Πάδου, από το Πιεμόντε μέχρι και το Δέλτα του ομώνυμου ποταμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ιταλικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος κοστίζει 4 εκατομμύρια ευρώ ετησίως μόνο εξαιτίας των ζημιών στις καλλιέργειες και της χρηματοδότησης για τον έλεγχο της αναπαραγωγής του. Οι αγρότες της περιοχής βρίσκονται σε κατάσταση απόγνωσης, καθώς μόνο το 2010 οι μυοκάστορες κατέστρεψαν το 57,3% των καλλιεργειών καλαμποκιού, το 39,7% του ρυζιού, το 2% των λαχανικών, το 0,6% του σταριού και το 0,4% του κριθαριού. Η κατάσταση αυτή οφείλεται στο ότι οι Ιταλοί καθυστέρησαν να αντιληφθούν το πρόβλημα, όταν γύρω στο 1989 πρωτοεμφανίστηκαν στην επικράτειά τους οι μυοκάστορες. Χωρίς ένα αποτελεσματικό νομοθετικό «εργαλείο» που να επιτρέπει τον δραστικό έλεγχο του πληθυσμού τους, οι μυοκάστορες εξαπλώθηκαν ανενόχλητοι για 15 χρόνια περίπου.

Σήμερα οι Ιταλοί κάνουν ότι μπορούν, αλλά όλα δείχνουν ότι ίσως να είναι πολύ αργά! Οι αρχές έχουν επιστρατεύσει και τις παγίδες και τα τουφέκια για να ελέγξουν την εξάπλωσή του, όμως οι ειδικοί εκτιμούν ότι τώρα πια ο μυοκάστορας δεν θα εξαλειφθεί ποτέ, αλλά ίσως συγκρατηθεί κάτω από το όριο «συναγερμού»!

Το κύριο «εργαλείο» σε αυτήν τη μάχη είναι οι… χιλιάδες παγίδες και τα ειδικά κλουβιά που τοποθετούνται στις όχθες των υγροβιότοπων και στα εντοπισμένα «περάσματα» των τρωκτικών. Για την προσέλκυσή τους τοποθετούνται στις παγίδες-κλουβιά «δολώματα» (ζαχαρώδη φρούτα και λαχανικά), ενώ έπειτα οι συλληφθέντες μυοκάστορες εξοντώνονται με χλωροφόρμιο!

Για να υπάρξει μια τάξη μεγέθους των μεθόδων που χρησιμοποιούν στην Ιταλία, αρκεί να σημειωθεί πως μόνο το 2010 χρησιμοποιήθηκαν… 16.050 παγίδες και εξολοθρεύτηκαν 127.891 μυοκάστορες! Τα ζώα που θανατώθηκαν με πυροβολισμό ή σκοτώθηκαν από αμάξια δεν υπολογίζονται, ακόμα και έτσι όμως, οι ιταλικές αρχές σημειώνουν πως ο «εισβολέας» δεν πρόκειται να εξαλειφθεί. Η κατάσταση στην Ιταλία ίσως να περιγράφει με ακρίβεια τι πρόκειται να γίνει με τον μυοκάστορα στον Αμβρακικό ή στις άλλες περιοχές της χώρας που έχει κάνει αισθητή την εμφάνισή του.

Ο σκοπός είναι ένας και μοναδικός: η εξόντωση του μυοκάστορα από τα μέρη όπου έχει εποικίσει και αποτροπή ενδεχόμενης επανεμφάνισής του... Για να γίνει όμως αυτό πρέπει πρώτα να μεριμνήσουν οι αρμόδιοι για την κήρυξή του αρχικά ως επιβλαβούς και μετά να πάνε να στήσουν παγίδες και να βάλουν τέλος στο πρόβλημα.

* Για την ιστορία, ο  μυοκάστορας εξολοθρεύτηκε συστηματικά στη Μεγάλη Βρετανία κατά τη δεκαετία του 1920 ως επιβλαβές είδος.
* Είναι απορίας άξιο πως ένα τόσο καταστροφικό είδος έχει μεταφερθεί στον Αμβρακικό κόλπο όταν απ΄όσο γνωρίζουμε δεν υπάρχει εκτροφείο μυοκάστορα στην περιοχή. Ελπίζουμε με την αναφορά μας στο πρόβλημα να ευαισθητοποιηθούν οι αρμόδιοι φορείς  έτσι ώστε να εξαλείψουμε το φαινόμενα στην αρχή του και πάντα με την υποστήριξή μας  σε ότι φυσικά μας επιτρέπεται.